دست روی دست نگذاریم

دست روی دست نگذاریم: روانشناسی انفعال

دربارۀ کتاب دست روی دست نگذاریم

بارها ‌و بارها شاهد صحنه‌های دل‌خراش ظلم به انسان‌ها در رسانه‌های اجتماعی بوده‌ایم. پرسشی که همواره هنگام تماشای چنین صحنه‌هایی به ذهنم می‌رسد، این است: چطور همان موقع کسی دوربین‌به‌دست بالای سر قربانی ظاهر شده، اما هیچ‌کس پیدا نشده است به او کمک کند؟ از میان این افراد مشتاق تماشا، چند نفر مایل‌اند کمک کنند‌؟ این‌ها نمونه‌هایی از انفعال ما آدم‌ها در مقام تماشاگر و بی‌میلی‌مان به کمک‌کردن در مواقع اضطراری است.

در کتاب حاضر، نویسنده ابتدا ریشه‌های این تمایل ذاتی به انفعال را برمی‌رسد و سپس، راهکارهایی عملی برای چیره‌شدن بر این انفعال و مداخله‌کردن در مواقع لزوم بیان می‌کند. یکی از ویژگی‌های جالب کتاب، مثال‌های واقعی پرشمار در تک‌تک فصل‌هاست. به این ترتیب، نویسنده می‌کوشد مطلب را تا حد ممکن ملموس‌تر و کاربردی‌تر کند و ربط آن به زندگی روزمرۀ ما را بیشتر بنمایاند. به‌گفتۀ نویسنده: هدفم از نوشتن این کتاب کمک به مردم برای شناخت فرایندهای روان‌شناختی‌ای است که مبنای گرایش فطری انسان‌ها به سکوت‌کردن در مقابل رفتارهای زشت است. همچنین، می‌خواهم نشان دهم این سکوت چه نقش مهمی در ادامه‌یافتن رفتارهای زشت دارد. در این کتاب، دربارۀ عواملی که نمی‌گذارد اقدام کنیم، رهیافت‌هایی به خوانندگان می‌دهم. برای تاب‌آوردن چنین فشاری در زندگی خودمان نیز راهبردهایی عملی پیشنهاد می‌کنم. امیدوارم این رهنمودها کمک کند خوانندگان این کتاب به پا خیزند و کار درست را انجام دهند؛ حتی اگر برایشان دشوار باشد.

حضور در گروه چه تغییری در رفتار آدم‌ها به وجود می‌آورد؟

آدم‌ها در موقعیت گروهی کارهایی را انجام می‌دهند که هرگز به‌تنهایی انجامشان نمی‌دهند. بودن در گروه چه خصیصه‌ای دارد که آدم‌ها را وادار می‌کند کارهایی انجام دهند که هرگز به‌تنهایی انجام نمی‌دهند؟ یکی از عوامل این است: افرادی که در گروه‌اند، گمان می‌کنند چون نام‌ونشانشان معلوم نیست، کسی آن‌ها را برای اقداماتشان بازخواست نخواهد کرد. اگر افراد نقاب به چهره بزنند یا کلاهی روی سرشان بکشند یا در تاریکی فعالیت کنند، حتی اگر گروهی اقدام نکنند، اَعمالِ پرخاش‌جویانه و متجاوزانۀ بیشتر و شدیدتری مرتکب خواهند شد. همچنین، یکی از دلایل تسهیل انجام رفتارهای ناپسند در گروه‌ها، نقش گروه‌ها در «فردیت‌زدایی» یا «نافردی‌شدن» است. فردیت‌زدایی یعنی ازدست‌دادن احساس هویت فردی. آنچه اغلب در گروه رخ می‌دهد، فاصله‌گرفتن افراد از معیارهای اخلاقی‌شان است و اینکه فراموش می‌کنند چه‌کسی هستند. این اتفاق موانعی را که به‌طور معمول در برابر رفتارهای انحرافی وجود دارد، از میان برمی‌دارد. علاوه بر این،‌ هرچه تعداد اعضای گروه بیشتر باشد، رفتارشان شنیع‌تر می‌شود. با اینکه به نظر می‌رسد موقعیت‌های گروهی در بروز رفتارهای ناپسند مؤثر است، درک اینکه چنین تأثیری را دقیقاً چگونه اِعمال می‌کند، سخت به نظر می‌رسد. شاید آدم‌ها حواسشان نباشد چرا تصمیم گرفته‌اند به اقدام خاصی دست بزنند و به همین دلیل، نتوانند دقیق به پژوهشگران بگویند علت رفتارشان چه بوده است. همچنین، ممکن است برای رفتارهایشان بهانه بتراشند تا خودشان را بهتر از آنچه هستند، جلوه دهند. با این حال، پیشرفت‌های تازۀ علوم اعصاب، ابزارهای بااهمیتی در اختیارمان گذاشته است که کمک می‌کند این‌گونه رفتارها را بکاویم. هنگامی که افراد مشغول انجام کارهای بخصوص‌اند، پژوهشگران به‌کمک شیوه‌های تصویربرداری عصبی، فعالیت نواحی مختلف مغز آن‌ها را ارزیابی می‌کنند. این یعنی دیگر مجبور نیستیم فقط به حرف‌هایی بسنده کنیم که آدم‌ها دربارۀ انگیزۀ خودشان به زبان می‌آورند. به‌جای این کار، حالا، می‌توانیم بررسی کنیم حضور در گروه چه تغییری در الگوهای فعالیت مغز به وجود می‌آورد.

دربارۀ کاترین ای. سندرسون، نویسنده و رئیس بخش روانشناسی کالج آمهرست، نویسندۀ کتاب دست روی دست نگذاریم

او مدرک کارشناسی روان‌شناسی‌اش را با تخصص بهداشت و توسعه از دانشگاه استنفورد گرفته و دوران کارشناسی‌ارشد و دکتری‌‌اش را در دانشگاه پرینستون گذرانده است. پرینستون ریویو در سال ۲۰۱۲ سندرسون را برای فعالیت‌هایش یکی از سیصد استاد برتر کشور معرفی کرد. او کتاب‌هایی دربارۀ فرزندپروری و همچنین چگونگی تأثیر طرزفکر بر شادی، سلامتی و حتی طول عمر نوشته است. دست روی دست نگذاریم؛ روان‌شناسی انفعال، آخرین کتاب اوست که در گسترۀ بین‌المللی منتشر شده است. محور این کتاب بررسی سکوت یا بی‌اعتنایی افراد خوب در مقابل اشتباهات است. او به‌طور منظم برای مخاطبان عمومی و شرکتی دربارۀ موضوعاتی مانند علم شادی و قدرت هوش هیجانی و روان‌شناسی شجاعت صحبت می‌کند. این گفت‌وگوها را بسیاری از رسانه‌های مهم از جمله واشنگتن‌ پست، بوستون گلوب، یواس‌ای تودی، آتلانتیک، سی‌ان‌ان و سی‌بی‌اس منتشر می‌‌کنند.

فهرست مطالب کتاب دست روی دست نگذاریم؛ روانشناسی انفعال

پیشگفتار مترجم

پیشگفتار نویسنده

بخش یکم: سکوت خوبان عالم

• فصل اول:‌ افسانۀ هیولاها
• فصل دوم: چه‌کسی مسئول است؟
• فصل سوم: خطرهای ابهام
• فصل چهارم: تاوان کمک‌کردن
• فصل پنجم: قدرت گروه‌های اجتماعی

بخش دوم: قلدرها و تماشاگرها

• فصل ششم: ایستادن جلوی قلدرها در مدرسه
• فصل هفتم: کاهش سوء رفتار جنسی در دانشگاه
• فصل هشتم: ترویج رفتارهای اخلاقی در محل کار

بخش سوم: یاد بگیریم اقدام کنیم

• فصل نهم: شورندگان بر هنجارهای مرسوم را بشناسیم
• فصل دهم: شورندگان بر هنجارهای مرسوم باشیم

بریده‌هایی از کتاب

• افرادی که هنگام حضور در گروه کمتر به خودشان می‌اندیشند، بیشتر ممکن است به دیگران صدمه بزنند. شاید این رفتار زمانی بیشتر به چشم بیاید که افراد عضو گروه‌هایی‌اند که رقیب مستقیم یکدیگرند.
• داشتن احساس مسئولیت کم، گرایش فرد به ارتکاب اعمال آسیب‌زا در تبعیت از دیگران را افزایش می‌دهد.
• کاهش شدت واکنش مغز نشان می‌دهد اگر شما کاری را انجام دهید که به شما دستور داده‌اند‌، گویا به‌لحاظ عصب‌شناختی، آن کار برایتان معنای کمتری خواهد داشت تا زمانی که خودتان اراده می‌کنید‌. در نتیجه، افراد در قبال اقدام‌هایشان کمتر احساس مسئولیت می‌کنند و با احتمال بیشتری به رفتارهای خباثت‌بار دست می‌زنند.
• ما انسان‌ها هنگام مواجهه با شواهدی که نشان می‌دهد خطایی از ما سر زده است، به‌طور فطری دلمان می‌خواهد دنبال کسی بگردیم تقصیر را گردن او بیندازیم. چون اگر تقصیر خودمان نباشد، به خودمان و چه‌بسا دیگران می‌قبولانیم ذاتاً آدم پاکی هستیم.

نسخۀ فارسی کتاب دست‌ روی دست نگذاریم

• این کتاب توسط انتشارات HarperCollins منتشر شده است. نشر آموخته برگردان فارسی کتاب دست روی دست نگذاریم؛ روان‌شناسی انفعال را با ترجمۀ سعید زرگریان در 256 صفحه منتشر کرده است. همچنین این کتاب در پادکست بی‌پلاس معرفی شده است.